Status.
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti Respublikada fealiyyet gösteren ve dövlet qanunu ile rolu müeyyen olunmuş en böyük humanitar teşkilatdır. Cemiyyet dünyanın en neheng humanitar qurumu olan Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Herekatının ayrılmaz üzvüdür. Mövqeyine göre Herekatın üç terkib hissesinden biridir. (Herekatın terkib hisseleri: Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesi, Milli Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetleri ve Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetlerinin Federasiyası).
Tarixi ardıcıllıq.
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti 1920-ci il mart ayının 10-da tesis edilmişdir. Milli Cemiyyet müselman şerqinde ilk Demokratik Respublika olan Azerbaycan Cümhuriyyetinin (1918-1920) varislerinden sayılır. Milli Cemiyyetin yaradılmasının teşebbüskarı Azerbaycan Demokratik Cümhuriyyetinin herbiyye (müdafie) naziri evezi, meşhur tarixi şexsiyyet, General-Leytenant eliağa Şıxlinski olmuşdur. O zaman Azerbaycan Demokratik Cümhuriyyetinin Xarici İşler Naziri Feteli Xan Xoyski de Milli Qızıl Aypara AZQAC Cemiyyetinin yaradılmasının en yaxın destekçilerinden biri olmuşdur. Milli Qızıl Aypara Cemiyyetimiz müharibe şeraitinde vetenin herbi idaresine yardım etmek (Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Herekatı ilk yarandığı günden bu günedek esas meqsedi müharibe şeraitinde yaralı eskerlere ve müharibede iştirak etmeyen her bir mülki şexse yardım etmekdir) ve xalq kütlelerinin böyük kömeyine ümid besleyerek xalqın başına gelen qezavü-qederde zerer çeken Respublika ehalisine destek vermeyi öz üzerine götürmüşdür.
1920-ci ilin melum aprel hadiselerinden sonra (Azerbaycan Demokratik Cümhuriyyetinin Sovet ordusu terefinden işğalı) bolşeviklerin lideri Vladimir İliç Leninin müvafiq tapşırığı esasında Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetine mexsus olan bütün emlak ondan alınaraq dövlete tehvil verilmişdir. 1922-ci iledek Azerbaycanda formal olaraq Kuznetsov adlı bir şexsin rehberliyi ile Rusiya Qızıl Xaç Cemiyyetinin nümayendeliyi fealiyyet göstermişdir. 1922-ci ilin oktyabr ayında Azerbaycan Sovet Respublikasının Xalq Komissarları Şurasının qerarı ile yeniden Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti (Hilal ehmer) yaradılmışdır. Kuznetsova ise bu Cemiyyete nezaret etmek tapşırılmışdır. Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti 1925-1991-ci iller erzinde Ümumittifaq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetleri Birliyinin üzvü kimi humanitar fealiyyetini davam etdirmişdir.
AZQAC1991-ci ilde Sovetler Birliyi dağıdıldıqdan sonra yeniden müsteqiliye qovuşan Azerbaycan Respublikası özünün Milli Qızıl Aypara Cemiyyetine de Beynelxalq Standartlara uyğun şekilde müsteqillik vermişdir. Diger bir terefden de bu dövrlerde (hele 1988-ci iden başlayaraq) genc, müsteqil Azerbaycan Respublikası torpaq iddiası ile çıxış eden qonşu Ermenistan Respublikası terefinden 20 % torpaqlarının işğalına meruz qaldı (1994-cü ilde terefler arasında ateşkes rejimi elan olundu, hazırkı dövredek de Azerbaycanın 20 % torpaqları işğal altında qalmaqdadır). Hele 1992-ci ilde Xocalı Soyqırımından derhal sonra Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesi özünün mandatına uyğun olaraq Azerbaycana gelmiş ve burada nümayendeliyini yaratmışdır. Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesi Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti ile terefdaş qisminde humanitar fealiyyetler heyata keçirmeye başlamışdır. 1992-1995-ci iller erzinde Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesinin vasitesi ile 600-dek vetendaşımız ermeni esirliyinden azad edilib vetenlerine qaytarıldı. Bu proses bu günedek de davam edir. Melum müharibe Ermenistan Respublikasında tarixi torpaqlarında yaşayan 300 minedek soydaşımızın oradan qovulması ile qaçqın ve işğal olunmuş 20 % Azerbaycan torpaqlarından 700 minedek vetendaşımızın köçürülmesi ile mecburi köçkün statusunu almışdır. Bu çetin anlarda İran ve Türkiye Qızıl Aypara Cemiyyetlerinin Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetine ve ümumiyyetle Azerbaycan Dövletine desteyi böyük olmuşdur. Diger ölkelerin de Milli Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetleri de Azerbaycanın bu dar gününde öz yaxın desteyini vermişdir. İran ve Türkiye Milli Qızıl Aypara Cemiyyetleri sayı 100 minlerle ölçülen qaçqın ve mecburi köçkünlerimize sığınacaq olaraq çadır şehercikleri yaratmış ve vetendaşlarımızın gündelik telabatlarını ödemişler. Humanitar böhranın miqyasını gören Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti yardım üçün Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetleri Federasiyasına resmi müraciet etmişdir. Müraciete 1994-cü ilde müsbet cavab gelmişdir. Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetlerinin Federasiyası Azerbaycanda nümayendeliyini yaradaraq bütün qaçqın ve mecburi köçkün şeherciklerinin idareolunması ve temin olunması işini öz üzreine götürmüşdür. Sözsüz ki, o uzun ve keşmekeşli iller erzinde burada Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin de rolu evezolunmaz olmuşdur.
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesi terefinden müsteqil, neytral ve qerezsiz teşkilat kimi resmen tanınması, hemçinin Milli Cemiyyetimizin Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetlerinin Federasiyasının daimi beraberhüquqlu üzvü olması üçün dövletin özünün teşkilatı resmen tanıması lazım idi. Bu niyyetle de 1994-cü il 25 noyabr tarixinde Azerbaycan Respublikası Milli Meclisinin 926 nömreli qerarı qebul edildi. Bu qerara esasen Azerbaycan Respublikası özünün Milli Qızıl Aypara Cemiyyetini ölke erazisinde fealiyyet gösteren Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Herekatına aid olan yegane resmi humanitar qurum kimi tanımışdır. Bu qerardan sonra Milli Qızıl Aypara Cemiyyetimiz önce 1995-ci ilin noyabr ayının 1-de Beynelxalq Qızıl Xaç Komitesi terefinden resmen tanındı ve ele hemin ayın 27-de Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Cemiyyetlerinin beraberhüquqlu üzvü seçildi.
1999-cu ilden bu günedek Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin prezidenti hörmetli ziyalı, ictimai xadim, tanınmış bestekar, millet vekili, felsefe doktoru Novruz Aslanovdur.
Azerbaycan Respublikasının Prezidenti, Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin fexri üzvü cenab İlham eliyevin 7 aprel 2008-ci il tarixli serencamı ile her ilin 10 mart tarixi Azerbaycan Respublikasında Qızıl Aypara Günü kimi qeyd olunur.
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin 11 nefer şefqet bacısı Beynelxalq Qızıl Xaç ve Qızıl Aypara Herekatının en ali medalı sayılan Florens Naytingeyl medalı ile teltif olunmuşlar. Bunlar aşağıdakılardır:
Seriyye Talışxanova (1979-cu ilde), Reşide Qasımzade (1983-cü ilde), Qızbes esedova (2005-ci ilde), Dürre Memmedova (2005-ci ilde), Firuze eliyeva (2005-ci ilde), Zehra Memmedova (2007-ci ilde), Seadet Memmedova (2007-ci ilde),Lamara Axundova (2007-ci ilde), Gültekin Qafarova-esgerzade (2009-cu ilde), Umleyla Aslanova (2009-cu ilde) ve Vefa emirova (2011-ci ilde).
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyeti Bakı şeherinde yerleşen Baş Qerargahdan, Gencler komitesinden, 7 Regional Merkezden (Bakı, Gence, Sumqayıt, Mingeçevir, Sabirabad, Lenkeran, Qarabağ), Naxçıvan Muxtar Respublikası Komitesinden, 83 rayon bölmesi ve iri dövlet müessiselerinde ve tehsil ocaqlarında fealiyyet gösteren bölmelerden ibaretdir.
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin üzvlerinin sayı 300 minedek, könüllülerinin sayı 20 minedekdir (2012-ci ile olan statistika).
Azerbaycan Qızıl Aypara Cemiyyetinin Fövqelade Hallara Hazırlıq ve Cavabverme, Sağlamlıq ve Qayğı, Axtarış Xidmeti, Gencler ve Könüllüler, Humanitar Yardım, Miqrasiya, İnformasiya ve Beynelxalq elaqeler, Gelirgetirme şöbeleri, İlk Yardım, Beynelxalq Humanitar Hüququn yayımı, İcmaların İnkişafı, Silahlara Qarşı Mübarize sektorları fealiyyet gösterir.
|